การผ่าตัดแก้ไข ขาโก่ง เข่าโก่ง เข่าเสื่อม ตอน 3

ผ่าตัดเข่า เพื่อรักษาอาการเข่าโก่ง ขาโก่ง ในปัจจุบัน มีหลายวิธี

“วิธีผ่าตัดแก้ไขเข่าโก่ง หรือ ขาโก่ง แบบต่าง ๆ”

การแก้ไขข้อเข่าโก่งให้กลับมาตรงเหมือนปกติ Varus Knee Correction

ปัจจุบันการแก้ไขข้อเข่าโก่ง ที่ได้รับการยอมรับในทางการแพทย์ว่าได้ผลจริง มี แค่ 3 วิธีนี้เท่านั้นครับ

1. การเปลี่ยนข้อเข่าเทียม ทั้งแบบเปลี่ยนเต็มข้อ และ ครึ่งข้อ (Knee Arthroplasty)
วิธีการแก้เข่าโก่งแบบนี้ เหมาะสมในคนสูงอายุที่มีข้อเข่าเสื่อมขั้นสุดท้ายที่แม้จะรักษาด้วยวิธีต่าง ๆ จนครบถ้วนแล้วก็ตาม (กรุณาดูบทความ เรื่องการรักษาโรคข้อเข่าเสื่อมแนวใหม่แบบต่าง ๆ ของ นพ.สมศักดิ์ เหล่าวัฒนา) แต่อาการปวดเข่าเรื้อรังก็ไม่ทุเลาลง มีแนวโน้มว่า จะเดินไม่ได้

ผู้ป่วยที่มีความต้องการใช้งานเข่าแบบไม่หนักมากมายอะไร เช่น การเดินออกกำลังกายเบา ๆ ยิ่งข้อเข่าผุพังมาก หรือ ยิ่งอายุเกิน 65 ปี ยิ่งได้ผลดีและคุ้มค่าที่จะเปลี่ยนเป็นข้อเข่าเทียมครับ เนื่องจากข้อเข่าเทียมที่เปลี่ยนไป มีอายุการใช้งาน ไม่ได้อยู่ถาวรตลอดไปนะครับเพราะฉนั้น การใช้งาน จึงต้องใช้อย่างทนุถนอม ไม่ควรใช้ในการเล่นกีฬามาก ๆหนัก ๆ ไม่เช่นนั้นข้อเทียมก็จะพัง ก็ต้องมีการเปลี่ยนข้อเข่าเทียมอันใหม่อยู่เรื่อย ๆ

ข้อเข่าเทียมที่เปลี่ยนไปมีโอกาสติดเชื้อและอักเสบได้ง่ายกว่าข้อเข่าจริง ดังนั้น ถ้าสงสัยว่าจะมีการติดเชื้อในร่างกาย เช่น จะไปถอนฟัน มีแผลยุงกัดเป็นตุ่มหนองที่ผิวหนังต้องมีการทานยาป้องกันการติดเชื้อก่อนทุกครั้งครับ วีธีการรักษาแก้ไขข้อเข่าโก่งวิธีนี้ จึงไม่เหมาะกับคนอายุน้อย (Active) ที่ยังต้องใช้งานข้อเข่ามากครับ ผมจึงขอข้ามและจะกล่าวถึงเพื่อเปรียบเทียบเท่านั้นครับ

2. การฝึกกล้ามเนื้อต้นขาให้แข็งแรงขึ้น (Active Training Muscle Exercises)
ทุกหนึ่งก้าวที่ย่างเดิน กล้ามเนื้อต้นขาจะต้องผ่อน และถ่ายเทแรงที่เกิดจากน้ำหนักตัวมาที่กระดูกลูกสะบ้า ลงมาที่ปลายเท้า ทำให่ไม่มีการกระเทือนมาที่ข้อเข่า หรือผิวกระดูกอ่อนมากเกินไป การมีกล้ามเนื้อต้นขาที่อ่อนแอ แรงกระเทือนที่มาที่กระดูกข้อเข่าก็จะมากขึ้นครับ กล้ามเนื้อต้นขา(Quadricep Muscles)ที่อ่อนแอมาก ๆ จะไม่สามารถรับน้ำหนักตัวของเจ้าของได้เลย จึงเกิดความไม่มั่นคงในข้อเข่า เวลาเดินลงน้ำหนัก ข้อเข่าจึงเบ้ โก่งออกมามากขึ้นทุกทีครับ คนเราทั่วไป เดินวันละ 5000-8000 ก้าว แรงกระแทกที่ข้อเข่าก็จะค่อย ๆ ทำลายกระดูกอ่อนไปเรื่อย ๆ ทีละเล็กทีละน้อยการรักษาและคงไว้ซึ่งความแข็งแรงของกล้ามเนื้อต้นขาจึงเป็นสิ่งที่จำเป็นอย่างยิ่งครับ

แต่ปัญหาอยู่ที่เราจะทำให้กล้ามเนื้อกลับมาแข็งแรงโดยเร็วที่สุดได้ทำอย่างไรการออกกำลังกายแต่ละชนิดนั้น ได้ประโยชน์ต่อร่างกายแต่ไม่เหมือนกันครับ เช่นการวิ่งออกกำลังกาย อาจจะช่วยทำให้ปอด หัวใจแข็งแรงแต่ข้อเข่าอาจจะพัง ก่อนวัย เพราะฉนั้น การออกกำลังกายที่เหมาะสมสำหรับข้อเข่า จะต้องกระตุ้นให้เส้นใยกล้ามเนื้อต้นขาแข็งแรงไวที่สุด และกระเทือนข้อเข่าให้น้อยที่สุด การออกกำลังกายชนิดนี้ เราเรียกว่า การฝึกกล้ามเนื้อด้วยตัวเองครับ(Active Training Muscle Exercises) ซึ่งมีรูปแบบที่เฉพาะ และวัดผล ความแข็งแรงของกล้ามเนื้อที่ดีขึ้นได้ โดยผมขออนุญาติที่จะกล่าวถึง อย่างละเอียดในโอกาสต่อไปครับ เพียงแต่ในบทความนี้ อยากเน้นว่า การบริการแบบฝึกกล้ามเนื้อด้วยวิธีนี้มีความสำคัญ ต่อผู้ป่วยทุกคน และทุกช่วงอายุ โดยเฉพาะผู้ที่มีปัญหาในโรคกระดูกต่าง ๆ ครับ

ส่วนในแง่ของการรักษาข้อเข่าโก่งด้วยวิธีนี้จะได้ผลดีทำให้เข่ากลับมาตรงได้ในระดับหนึ่งครับ โดยเฉพาะในคนที่มีกล้ามเนื้อต้นขาด้านหน้าไม่แข็งแรงและมุมโก่งข้อเข่าไม่มากนัก และ วิธีการรักษาแบบนี้ยังใช้เป็นตัวเสริมหลังการผ่าตัดด้วยวิธีที่หนึ่งและสาม เพื่อให้ได้ผลดีทำให้ข้อเข่าที่ได้รับการผ่าตัดฟื้นฟูได้เร็วมากขึ้น และ ใช้ช่วยถนอมข้อเข่าหลังผ่าตัดให้เจ้าของใช้เข่าได้นานแสนนานครับ

3. การผ่าตัดดัดเข่าให้ตรงขึ้น (HTO)
การทำ ผ่าตัดเข่า ด้วยวิธีนี้ ยอมรับในวงการแพทย์ทั่วโลกว่า ได้ผลดีมากและเหมาะสมในผู้ใหญ่ตั้งแต่อายุน้อยจนถึงวัยเกินกลางคน (18-65 ปี)โดยเฉพาะผู้ป่วยเข่าโก่งที่ยังต้องใช้เข่าอย่างหนักในการทำงาน หรือเล่นกีฬา (Active Patients) จะยังคงสามารถเล่นกีฬาที่ใช้เข่าหนักได้หลังจากการผ่าตัด เพราะไม่ใช่ข้อเทียม แต่เป็นข้อเข่าจริงที่ได้ปรับลดแรงกระแทกจากการทำให้เข่าตรงขึ้นครับ

โดยเป็นวิธีการผ่าตัดที่แก้ไขตรงจุดที่มีการโก่งของข้อเข่าคือบริเวณกระดูกส่วนขาด้านล่างข้อเข่า(ส่วนบนของหน้าแข้ง)วิธีการผ่าตัดแบบนี้มีข้อดี คือ

ไม่ ผ่าตัดเข่า ไปในข้อเข่า โอกาสติดเชื้อ หรือกระทบกระเทือนข้อจึงมีน้อยกว่า
ไม่มีการใส่ข้อเทียมเข้าไปเหมือนการผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเทียมวิธี
ไม่มีการตัดทำลายกระดูกหรือเลาะกระดูกอ่อนทิ้ง เหมือนการเปลี่ยนข้อเข่าเทียม แต่จะมีการตัดเป็นเส้นบาง ๆ เพียงให้ผ่านกระดูกหน้าแข้งส่วนบนเพื่อแยกออกจากกันเท่านั้น ก่อนจะนำมาประกบเหมือนเดิม โดยมีการปรับมุมให้เข่ามีรูปร่างตรงและหายโก่งก่อน
สามารถแก้ไขผลเสียที่เกิดจากเข่าโก่งที่กล่าวมาข้างต้นได้ทั้งหมด
สามารถปรับให้กระดูกอ่อนที่ผิวข้อเข่าในส่วนที่ดีที่ยังเหลืออยู่มาใช้งานแทนฝั่งด้านในที่สึกหรอไปแล้ว
ทำให้ถนอมข้อเข่าของตัวเองที่ยังดีเหลืออยู่ไม่ถูกตัดทิ้งก่อนวัยเหมือนวิธีแก้เข่าโก่งด้วยการเปลี่ยนข้อเข่าเทียมครับ
ส่วนกระดูกอ่อนฝั่งที่เคยถูกทำลายจากการกดทับ ก็มีการวิจัยทดสอบว่า หลังจากการผ่าตัดและย้ายแรงกดด้วยวิธีนี้แล้ว ไขกระดูกและกระดูกอ่อนยังสามารถงอกฟื้นฟูกลับมาปกติเหมือนเก่าได้ครับ (Regeneration of Cartilage cell and Bone Marrow)
การผ่าตัดด้วยวิธีนี้มีสามแบบ โดยต่างกันที่การวิธีการยึดกระดูกเข่าที่ตัดและปรับให้ตรงอยู่นิ่ง ๆ เพื่อให้กระดูกเชื่อมกันสมบูรณ์อย่างรวดเร็วโดยป้องกันไม่ให้เเข่ากลับมาโก่งเหมือนเดิมครับ

3.1 หลังผ่าตัดดัดกระดูกแล้วใส่เฝือกต่อ(HTO with Long Leg Cast)

หลังผ่าตัดดัดกระดูกข้อเข่าให้ตรงขึ้นจะ มีการใส่เฝือกทั้งขาเพื่อรอให้กระดูกขาที่ตรงขึ้นแล้วอยู่นิ่ง ๆ ติดกัน หลังผ่านไป 2 -3 เดือนกระดูกก็จะติดกันสนิทหลังถอดเฝือกจึงเริ่มเดินลงน้ำหนักได้

แต่การใส่เฝือกแบบนี้มีข้อเสียตรงที่เราต้องใส่ทั้งขา คลุมเข่า ทำให้ไม่สามารถงอข้อเข่าได้ในระหว่างที่ใส่เฝือกและรอให้กระดูกติดกัน กล้ามเนื้อรอบ ๆ ขาก็อาจจะลีบเล็กลงไปได้มาก และผู้ป่วยก็มักจะทนอยู่ในเฝือกนาน ๆ ไม่ได้ครับจึงไม่เป็นที่นิยม แต่สามารถนำมาใช้เพื่อเสริมการรักษาของวิธีที่สอง และสามครับ

3.2 การผ่าตัดดัดกระดูกโดยยึดด้วยโลหะภายในผิวหนัง (HTO with Internal Fixation)

หลังการผ่าตัด มีการยึดดามกระดูกด้วยแผ่นโลหะและสกรูโลหะหลายตัวด้านในกระดูก โดยมีการเปิดผ่าตัดผ่านผิวหนัง เหมือนการเปิดผ่าตัดทั่วไป ยิ่งมีการใช้โลหะยาวเท่าไหร่แผลที่ผิวหนังจะต้องยาวเท่านั้น

วิธีการทำผ่าตัดแบบนี้ มีข้อดี ตรงที่ว่าไม่มีส่วนหนึ่งส่วนใดของโลหะโผล่พ้นผิวหนังออกมามาเกกะด้านนอก แต่มีข้อด้อยที่มีแผลผ่าตัดยาว และมีแผ่นโลหะกับสกรูยึดตรึงอยู่ที่กระดูกของผู้ป่วยตลอดชีวิต ถ้าจะเอาโลหะทั้งหมดออกก็ต้องผ่าตัดเปิดผิวหนังเข้าไปใหม่อีกทั้ง ถ้าจะมีการผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเทียมในเข่าข้างนี้อีกหลายปีต่อมา แพทย์ จะต้องมีการผ่าตัดเปิดแผลที่ผิวหนังเพื่อเอาแผ่นโลหะและสกรูทั้งหมดออกก่อน ไม่เช่นนั้น จะไม่สามารถทำการผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเทียมได้ครับ เพราะ แนวโลหะที่ค้างอยู่จะชนกันกับวัสดุข้อเทียมที่จะใส่ใหม่เข้าไปในกระดูก ทำให้มีแผลผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเทียมยาวมากกว่าแผลผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเทียมทั่วไปมาก และ ใช้เวลาการผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเทียมนานขึ้นไปอีกเนื่องจากจะต้องเสียเวลาเอาโลหะเดิมออกก่อน

3.3 การผ่าตัดดัดกระดูกโดยยึดด้วยโลหะภายนอกผิวหนัง (HTO with External Fixator)

การใช้เทคนิคนี้ คือ การใช้ Drillหรือเข็มสว่านเล็ก ๆ ไปเจาะผ่านผิวหนังบริเวณด้านล่างของข้อเข่า เพื่อทำให้เกิดรอยโค้งเกิดขึ้นเรียงติดกันเป็นรอย เพื่อที่เราจะได้ดัดกระดูกเข่าให้กระดูกเเยกออกจากกันเเละปรับให้เข่ากลับมาตรงหลังจากนั้นก็ยึดกระดูกด้วย pin ที่มีรูปร่างเหมือนเข็มเจาะทะลุกระดูกจากด้านนอกผิวหนัง 4 ตัว ก่อนจะยึดpin ทั้งหมดนี้ด้วยโลหะรูปร่างทรงกระบอกขนาดใหญ่ด้านนอกผิวหนัง โดยซ่อนอยู่ในหว่างขา ทำให้กระดูกอยู่นิ่ง ๆ เชื่อมยึดติดกันจนแข็งแรง

เมื่อครบกำหนดกระดูกข้อเข่าที่ยืดตรงขึ้น ติดกันเเข็งแรงดีแล้ว เราก็สามารถถอดโลหะจากภายนอกได้ โดยไม่ต้องผ่าตัดเพิ่มเติมเพื่อเปิดแผลผิวหนังเข้าไปอีก ทำให้ไม่มีโลหะเหลือทิ้งไว้ในร่างกายเเม้เเต่ชิ้นเดียวครับ มีข้อด้อยที่ทางการแพทย์ใช้คำว่า ไม่สะดวก(Inconvenient) ตรงที่ มีโลหะขนาดใหญ่เกกะผู้ป่วยด้านนอกชั่วคราว 6-8 สัปดาห์ และต้องดูแลความสะอาดของโลหะที่อยู่ด้านนอกอย่างดีครับ

การแก้ไข ข้อเข่าโก่ง ยังไม่จบเพียงแค่นี้นะครับ ยังมี ตอนที่ 4 ซึ่งเป็นตอน ที่สำคัญที่สุด นั่นก็คือ การผ่าตัดแก้ไขเข่าโก่งด้วยโลหะภายนอกแบบใหม่ (Modified HTO with New Charnley Clamp) ซึ่งทำให้ มีแผลผ่าตัดที่เล็กลง โดยเครื่องมือโลหะภายนอกที่เล็กลงไป ไม่เกะกะเหมือนเครื่องมือชนิดเดิม

รูปร่างของเข่าที่โก่งแต่ไม่ปวดแบบนี้ไม่ใช่โรคครับ ไม่จำเป็นต้องรักษาอะไร ยกเว้นว่า เจ้าของร่างกายมีความทุกข์ใจ ไม่พอใจรูปร่างของเข่าที่โก่งแบบนี้ จนไม่กล้าใส่กางเกง หรือกระโปรงขาสั้น ไม่กล้าใส่กางเกงยีนส์รัดรูป ตั้งแต่เริ่มเป็นหนุ่มสาว ก็อาจจะต้องหาวิธีแก้ไข ตามแบบที่บทความนี้จะได้กล่าว